Cezaevlerinde kapasite alarmı: 109 bin kişilik fazlalık, infaz düzenlemesi gündemde

TBMM’nin yeni yasama yılında ele alınacak en önemli başlıklardan biri infaz yasası olacak. Adalet Bakanlığı verilerine göre, 1 Ağustos 2025 itibarıyla cezaevlerinde 413 bin 780 tutuklu ve hükümlü bulunuyor. Türkiye genelindeki 402 cezaevinin toplam kapasitesi ise 304 bin 964. Cezaevi nüfusu kapasitenin yaklaşık 109 bin üzerinde seyrediyor.

31 Temmuz düzenlemesi genişleyecek

İlk hedef, 31 Temmuz 2023 düzenlemesinin kapsamını genişletmek. Kovid-19 döneminde getirilen düzenlemeyle, cezasının bitimine 5 yıl veya daha az kalan hükümlüler denetimli serbestliğe geçmiş, açık cezaevine ayrılmasına 3 yıl veya daha az kalanlar ise erken tahliye edilmişti. Terör ve devlete karşı suçlar kapsam dışında bırakılmıştı. Yeni düzenleme ile bu tarihten önce suç işleyip cezası sonradan kesinleşenlerin de aynı haktan yararlanması planlanıyor.

Tüm suçlarda eşit infaz oranı

İnfaz sisteminde tüm suç tiplerine eşit infaz oranı uygulanması gündemde. Dünya genelinde yaygın olan “yarı infaz” modeli öne çıkarken, bazı ağır suçlarda bu oranın ¾’e çıkarılması değerlendiriliyor. İyi hâl kriterlerinin yeniden tanımlanması, denetimli serbestliğin sadeleştirilmesi ve topluma kazandırılabilecek hükümlülerin tahliyesinin kolaylaştırılması da çalışmanın içinde.

Neden yeni infaz yasası?

Habertürk'ten Fevzi Çakır'ın aktardığına göre, mevcut infaz yasası, yıllar içinde yapılan değişiklikler nedeniyle karmaşık bir hâl aldı. Aynı suç tarihine sahip davalarda farklı infaz rejimlerinin uygulanması eşitlik ilkesini zedeliyor. Yeni yasa ile sade, öngörülebilir ve adaletli bir sistem hedefleniyor.

Dünyadan örnekler

Norveç – Halden ve Bastøy Modeli: Eğitim ve meslek edindirme odaklı düşük güvenlikli cezaevleri; tekrar suç oranı yüzde 20’nin altında.

Hollanda – Toplum Temelli İnfaz: Elektronik kelepçe, toplum hizmeti ve psikososyal destekle cezaevi nüfusu yüzde 40 azaldı.

Almanya – Aşamalı İnfaz: Cezanın bir kısmı kapalı cezaevinde, kalan kısmı açık cezaevi veya yarı özgürlükle infaz ediliyor.

Kanada – Restoratif Adalet: Mağdur-fail arabuluculuğu ve zararın telafisi esaslı programlar.

Belçika – Kısa Süreli Ceza Reformu: Üç aydan kısa hapis cezaları toplum hizmetine çevriliyor; uzun süreli cezaların ise üçte biri cezaevinde infaz ediliyor.

İngiltere, Finlandiya, İtalya ve Polonya – Yarı İnfaz Modeli: Hapis cezalarının yarısı ceza infaz kurumlarında, kalan yarısı toplum içinde gözetim altında infaz ediliyor.