Matruşka gibi: Dünyada gerilim yaratan enerji savaşında Türkiye nerede?

Amerika Birleşik Devletleri, uzun zamandır, Kuzey Akım 2 hattının Rus doğalgazına olan bağımlılığı arttırarak Avrupa enerji güvenliğini tehdit edeceğini ve Moskova’nın Doğu ve Orta Avrupa ülkeleri üzerinde siyasi baskı kurmasına neden olabileceğini savunuyor.
Konu, geçtiğimiz hafta Almanya Başbakanı Angela Merkel ve ABD Başkanı Joe Biden arasındaki görüşmede de gündeme geldi ve iki liderin, Moskova’nın “enerjiyi silah olarak kullanmasını” engellemek noktasında hemfikir oldukları belirtildi.

Kuzey Akım 2 gaz boru hattı, Rusya’nın Baltık Denizi kıyısından başlayarak deniz boyunca Almanya’ya kadar iniyor. Yüzde 98’i tamamlanan boru hattı, Rusya’nın Arktik bölgesinden Almanya’ya direkt olarak doğalgaz taşıyacak.
11 milyar dolara mal olan proje, Rusya ile savaş halinde olan Ukrayna için önemli bir kayıp anlamına geliyor. Ukrayna’yı aşarak ilerleyen boru hattı nedeniyle bu ülkenin, yıllık 2 milyar dolar geçiş ücreti kaybı yaşama tehlikesi bulunuyor.
Görünen o ki, ABD Almanya’yı ikna ederek Kuzey Akım 2 gaz boru hattını geciktirmek hatta kullanmamak konusunda ikna etmişe benziyor.
Böylece Ukrayna’nın da zarar etmesinin önüne geçilecek.

ABD, Almanya ve Avrupa, Çin ve Azerbaycan ile Türkiye’nin de içinde bulunduğu büyük bir coğrafyayı yakından ilgilendiren enerji savaşlarında neredeyiz?
Büyük denklemin içindeki oyunlarda seyirci miyiz, oyun kurucu muyuz?
Bizim enerji politikamızın temeli ne?
Kimlerle ortağız, kimlerle rakibiz?
Bunu anlamak için tarihte geriye doğru gidip bakmak en doğrusu.

Türkiye’nin en büyük enerji özelleştirmelerinden biri PETKİM’dir.
Petkim, 1965’te Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) öncülüğünde kuruldu.
Petkim’in ikinci kompleksi Aliağa, 1985’te işletmeye alındı.
Petkim’in yüzde 34,5 hissesi Nisan 2005’te halka arz edildi.
Petkim’in yüzde 51 hissesinin özelleştirilmesine ilişkin 5 Temmuz 2007’de yapılan ihalede, en yüksek teklifi TransCentralAsia Ortak Girişim Grubu verse de 2 milyar 40 milyon dolarla ikinci en yüksek teklif veren Socar- Turcas-Injaz Ortak Girişim Grubu ile sözleşme imzalandı.
Şirkette kalan 10,32’lik son kamu hissesi Mayıs 2012’de satıldı.
İhaleyi 168,5 milyon dolarla Azerbaycan devlet petrol şirketi Socar Turkey Enerji AŞ ve Socar International DMCC OGG aldı.

Hikayemiz de tam burada başlıyor.
Biraz kafa karıştırıcı, çokça isim ve ilişki içerse de bunları bilmeden Türkiye’nin enerjide ne yapmak istediğini anlamamızın başka yolu yok.
O yüzden tek bir şirketten yola çıkarak büyük resmi görmeye çalışalım.

Şirketimizin adı SOCAR Gaz Ticareti A.Ş.
11 Ekim 2012’de kuruldu.
SOCAR Turkey Enerji A.Ş.’nin iki ortağı var.
Birincisi Socar Turkey Enerji AŞ.
Diğeri ise CIG Enerji AŞ.

Socar Gaz Ticareti AŞ’nin iki ortağına sırayla bakalım.
Birinci ortak Socar Turkey Enerji AŞ.
Socar Turkey Enerji AŞ’nin eski adı Socar&Turcas Enerji.
Onun da ortakları; State Oil Company of the Azerbaijan (SOCAR), Socar Power Enerji Yatırımları, Socar Turkey Gaz Dağıtım, Socar Turkey Petrol Enerji Dağıtım ve Socar&Turcas Petrokimya şirketleri.

Socar&Turcas Enerji önemli.
Çünkü beş kurucusunun içinde üç önemli isim var.
Rövnag Abdullayev, Vagıf Aliyev ve Aksoy Holding.
Rövnag Abdullayev halen Socar’ın dünya başkanı.
Daha ayrıntılı bilgi için “Amerikalılar bile inanmadı: Özelleştirildikten sonra SOCAR’a devrettik de ne oldu?” başlıklı analizimizi okuyabilirsiniz.
Vagıf Aliyev ve geçtiğimiz hafta görevden alınmasıyla ilgili haberimizi de buradan okuyabilirsiniz.

Socar&Turcas Enerji’nin ortakları arasında görünen Socar&Turcas Petrokimya da yine aynı isimleri rastlıyoruz.
Rövnak Abdullayev ile geçtiğimiz hafta Socar yönetiminden alınan Vagıf Aliyev ve David Mammadov da bu şirketin yöneticileri arasında.
Ortakları Aksoy Holding ise Türkiye’nin yabancı olmadığı bir şirket.
1980’de kurulan holding için ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

SOCAR Turkey Enerji A.Ş.’nin iki ortağından Socar Turkey Enerji AŞ’ye baktık.
Şimdi diğer ortak CIG Enerji AŞ’ye bakalım.
Burada bir nefes alın isterseniz.
Çünkü bundan sonrası birbirinin içine geçmiş matruşka gibi şirketlerle dolu.
Hem de Türkiye’de iktidarın enerji alanı kimlerle paylaştığının delili.
Aslında sahiplerinin tamamı aynı isimlerin olan bunca şirket ne işe yarar bilemedim.
Ancak kuranların mutlaka bir bildiği vardır.

SOCAR Turkey Enerji A.Ş.’nin ikinci ortağı CIG Enerji AŞ Ağustos 2012’de kuruldu.
Sahipleri ise Akfel Mühendislik ve FTG Gayrimenkul.
Akfel Mühendislik’in asıl adı Akfel Mühendislik İç ve Dış Ticaret.
Haziran 2013’te tüm mal varlığını Akfel Enerji Doğalgaz ile Akfel Petrol ve Doğalgaz’a devrederek kapanmış.
Akfel Mühendislik’in kurucuları Mehmet Fatih Baltacı, Murad Abdurrahman Baltacı, Şükriye Baltacı, Mehlika Betül Baltacı ve Mehlika Aydın.
Akfel Enerji Doğalgaz ile Akfel Petrol ve Doğalgaz’ın sahipleri de aynı isimler.

SOCAR Turkey Enerji A.Ş.’nin ikinci ortağı CIG Enerji’nin iki ortağından biri olan Akfel Mühendislik’in Baltacı ailesine ait olduğunu öğrendik.
Peki kimdir bu Baltacı ailesi ve Mehmet Fatih Baltacı?
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın yürüttüğü soruşturmaya göre Mehmet Fatih Baltacı hakkında “silahlı terör örgütü üyeliği” suçundan 7,5 yıldan 15 yıla kadar hapis isteniyor.
Kardeşi ve ortağı Abdurrahman Baltacı ise TUSKON üyelerine yönelik görülen davada İstanbul Büyükşehir eski Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın damadı Ömer Faruk Kavurmacı ile birlikte yargılandı.
AKP eski Milletvekili Şamil Tayyar’a göre “FETÖ Borsası” ilk olarak bu davada gündeme geldi.
Tayyar’ın “Parası olan iş insanları para karşılığında serbest kalıyor. FETÖ Borsası var” ifadeleri üzerine savcılık soruşturma başlatmış ve İstanbul Adliyesinde görevli iki savcı HSK tarafından görevden alındı.
Açığa alınan Cumhuriyet Savcılarından İsmet Bozkurt daha sonra ihraç edildi.
Bu isim aynı zamanda Rixos otellerinin sahibi Fettah Tamince hakkındaki “FETÖ soruşturmasında” kovuşturmaya yer yoktur kararı verdi.

CIG Enerji’nin iki ortağından biri olan Akfel Mühendislik’in sahibi Baltacı kardeşlerin bütün şirketlerini çatısı altında topladığı Akfel Holding adında bir şirketleri daha var.
Ağustos 2013’de kurulan Akfel Holding Aralık 2015’de 77 Robinson Road Singapure adresindeki Akfel Commodities Pte. Ltd’ye devredildi.
Neden mi?
Çünkü 15 Temmuz başarısız darbe girişiminin ardından Baltacı kardeşlerin tüm şirketlerine el konuldu ve TMSF tarafından kayyum atandı.

Singapur’da kurulan Akfel Commodities adlı şirkette Fatih Mehmet Baltacı’nın yüzde 80, Abdurrahman Baltacı’nın yüzde 20 hissesi vardı.
İşte o Singapur’daki Akfel’in şirketi, Türkiye’yi dava etti.
Dünya Bankası’nın yönetimindeki Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarını Çözme Merkezi’ne (ICSID), başvuruda bulunan Akfel Commodities Pte. Ltd. ve Hollanda’daki iştiraki I-Systems Global, Akfel Holding’in varlıklarının kamulaştırılmasına karşı Türkiye’ye karşı bir dava açtı.
18 Eylül 2020’de ICSID’a başvuran Akfel, TMSF’nin denetimi altına girdikleri için Türk Cumhuriyeti’nden tazminat talep etti.
Akfel’in avukatı ise İngiliz Freshfields Bruckhaus Deringer adlı hukuk şirketi.
Nereden tanıyoruz bu şirketi?
Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nde kurulu Libananco adlı şirketin Türkiye’ye karşı açtığı 10,1 milyar dolarlık tahkim davasında Uzanların avukatlığını yapmıştı.

Baltacı kardeşlerin başına gelenler sadece Türkiye’yi sarsmadı.
Aynı zamanda Rusya’da da yankılandı.
Neden mi?
Çünkü Akfel’in sahipleri Fatih Mehmet Baltacı ve Murad Abdurrahman Baltacı ve Melike Baltacı kardeşlere ait hisselerin bir kısmı Rus enerji devi Gazprom’a satılmıştı.
Akfel’e TMSF’nin el koyması Gazprom’u da sarstı.

Akfel, doğalgazı Rus Gazprom’dan alıyordu.
Hatta Türkiye’nin en büyük özel sektör doğalgaz ithalatçısıydı.
2012’de Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’ndan Rusya’dan doğalgaz ithal etmek isteyen ve izin alan 4 Türk şirketinden biriydi.
Aynı zamanda Rusya’dan Türkiye’ye özel sektör gaz alımları içinde yüzde 55 payı vardı ve yıllık 500 milyon dolara yakın cirosu bulunuyordu.
Rusya buna tepki gösterdi.
Hatta dönemin Başbakanı Binali Yıldırım’a Moskova gezisinde bu konunun sorulduğu, ancak tatmin edici yanıt alınamadığı haberlere yansıdı.

Buraya kadar SOCAR Turkey Enerji A.Ş.’nin iki ortağından biri olan CIG Enerji AŞ’ ve yine onun iki ortağından biri olan Akfel Mühendislik’e baktık.
Sıra geldi diğer ortağa.
Ağustos 2012’de kurulan CIG Enerji’nin ikinci ortağı FTG Gayrimenkul.
En az Akfel Mühendislik kadar ilginç.
Sahipleri yine tanıdık isimler.
Sanki Socar arayıp sormuş ve bilerek bu ilginç isimlerle ortaklık kurmuş.
Sanki Türkiye’de iktidara yakın olabilmek için o dönem özellikle “cemaat” ile ilişki kurulmuş.
Ya da Azerbaycan’da Socar’ın “cemaat” ile kurduğu ilişki aynen Türkiye’ye taşınmış.

Bunca ilişki, bunca isim ve iç içe geçmiş şirketler sizi de yordu farkındayım.
O yüzden burada virgül koyalım.
Socar’ın Türkiye’de ortaklık kurduğu şirketlerin maceralarına, sahiplerinin başına gelenlere ve de en önemlisi bunun bir “iktidar politikası” olan tanıklığımıza devam edeceğiz.
Kimi isimlere benim gibi siz de şaşıracaksınız.