• Künye
  • İletişim
  • Çerez Politikası
  • Gizlilik İlkeleri
Anasayfa
  • İZMİR
  • GÜNDEM
  • SİYASET
  • ASAYİŞ
  • SPOR
  • EKONOMİ
  • VİDEO HABER
  • Köşe Yazarları
  • SAĞLIK KÜLTÜR-SANAT EĞİTİM MAGAZİN
  • Ara
A
Büyüt
A
Küçült
Yorumlar
  1. Köşe Yazarları
  2. Pınar ÇORUHLU
  3. AŞK ELMASI: DOMATES' İN BAŞARI ÖYKÜSÜ
Yayınlanma: 23 Mayıs 2020 - 17:57

AŞK ELMASI: DOMATES' İN BAŞARI ÖYKÜSÜ

23 Mayıs 2020 - 17:57
Yorumlar
TAKİP ETTAKİP ET
Yazdır
A
Büyüt
A
Küçült
Yorumlar
AŞK ELMASI: DOMATES' İN BAŞARI ÖYKÜSÜ
Pınar ÇORUHLU

Bir varmış, bir yokmuş…

Domatesin vahşi türlerinin Columbus öncesi dönemde ilk defa Güney Afrika’ da bulunan And Dağları ile Peru – Ekvator – Bolivya bölgelerinin arasında kalan bölge üzerinde yetiştiği düşünülür.

Orta Amerika ve Meksika’ ya getirilişi ise, kuzeye doğru yerlilerin göç etmesiyle getirildiği kabul edilir. Yerlilerin göç ettiği bu bölgedekiler tarafından Lycopersicon sp.(domates) bitkisine ait olan meyveye genel ifadeyle “tomate”, “tomato” ismi konulmuştur. Bu isimlerin verilmesinin sebebi; kullanılan yerel dilde “tomati” kelimesinin sulu meyvelerde çok çekirdeği olan anlamında olmasından dolayıymış.

Araştırmacılar tarafından, domatesin 3 Ağustos 1492′ de denize açılmış olan Christoper Columbus’ un 12 Ekim 1492 tarihindeki Amerika’yı keşfetmesinden sonra, 1550′ li yıllarda Avrupa’ ya taşındığı söylenir.

Domatesi ilk İtalyanlar tüketmeye başlamışlardır. 1570′ li yılların içerisinde İngiliz ve İspanyol’ ların domatesi süs bitkisi olarak yetiştirdiklerini kanıtlayan deliller vardır.

Fransızlar “pomme d’ amour”, İngilizler “love apple”, İtalyanlar ise “poma d’ oro” ismini koymuşlardır. Pek çok Avrupalı için Aşk Elmasıydı. Çünkü domatesin insanları romantik yaptığına inanılıyormuş.

Domates ile ilgili başka bir ilginç hikaye daha vardır. M.Ö. 6. yüzyıl İran döneminden, 1550′ lerdeki İtalya dönemine kadar, Napolili olan fakir insanların imkansızlıklarla boğuştuğu dönemde pizzaların üzerine domatesi eklemeye başlayıncaya kadarki ortalama 2 bin yıllık süre içerisinde bütün pizzalar domates kullanılmadan pişirilmiştir. Domates 18. yüzyıl ortalarından sonra İtalya’ da fark edilerek pizzaların üzerinde de kullanılmaya başlandığından, yetiştirilmesi yaygınlaşmaya başlamıştır.

1840′ lı yıllara kadar Kuzey Amerika’ da da zehirli olduğu düşünülerek domatesin yetiştirilmesi maalesef yaygınlaşmamıştır.

Türkiye Domatesle İlgili 300 Yıllık Geçmişe Sahip Olabilir…

Domatesin Türkiye’ ye gelişi hakkında net bir bilgi olmamakla birlikte araştırmacılar, Avrupa’da gösterdiği gelişimle paralel olarak ortalama 300 yıllık bir geçmişe sahip olabileceği düşünmektedirler. İlk dönemlerde yeşil haliyle tüketilmeye başlandığı ve Frenk Badıcanı diye isim verildiğiyle ilgili kayıtlarda bulunmuştur.

Bunun yanında Lale Devri döneminde III. Ahmed için vezirlik yapmış olan Damat İbrahim Paşa’ nın 1723 yılında aylık olarak tutmuş olduğu masraf defteri kayıtlarında domates alınmış olduğuna dair bilgilere rastlanmıştır.

Peki Fatih Sultan Mehmet Domatesi Neden Yasaklamıştır?



Topkapı Sarayı’ ndaki bir el yazmasının yeni bulunması ve okunmasıyla ortaya çıkan, bugüne kadar bu el yazmasının okunmamış olmasından dolayı gizli kalan bir olay keşfedilmiştir. Bu el yazmasında, İstanbul’ un fethi zamanında Sultan Mehmet Han’ ın domates kullanılarak zehirlenmeye çalışıldığı öğrenilmiştir. İstanbul’ un fethi sonrasında kullanılmaya başlayan adıyla domates, Fatih tarafından çok sevilmekteymiş.

Bu durumun Bizans işbirlikçileri tarafından öğrenilmesiyle ve o sene havaların iyi olmasıyla birlikte İznik bölgesinde özel olarak turfanda domates yetiştirilmiş. O dönemde özel olarak yetiştirilen ve şu an maalesef olmayan Admetos domateslerinin Üsküdar tarafından bugünkü adıyla Ortaköy dolaylarına getirildiği öğrenilmiştir. Özel olarak yetiştirilen domatesleri bu bölgeye getiren iki kişi, getirdikten sonra yakalanarak Kız Kulesi’ nde çuvalın içerisine konulduktan sonra diri diri denize atılmışlar.

Domatesin mutfakta kullanılması Osmanlı’nın mutfak kültürünü değiştirmiştir. Osmanlıda kullanılan tatlı ve ekşi soslar, domates sayesinde tek bir tat olan salçaya dönüştürülmüş. Osmanlı’da domatesin kırmızı olarak tüketilmemesi ise başlıca iki nedene dayandırılmıştır. Birincisi domatesin renginin gittikçe kırmızılaşması nedeniyle domatesin bozulduğu, ikincisi ise kırmızı renkli domatesin şeytan meyvesi olarak düşünülmesidir. Bu sebeplerden ötürü kırmızı renkli domatesin Osmanlı’da kullanımının yaygınlaşması ancak 19’uncu yüzyılda gerçekleşmiştir.

Domatesin zehirli olduğu düşünülmekteydi...

Aslında pek haksız sayılmazlar. Domatesin içerdiği asitten dolayı zehirlenme görülebilir. Özellikle çok fazla yeşil yani olgunlaşmamış domates yemek bu duruma neden olur. Avrupa’da yaşayan zengin insanlar yüksek kurşun içeriğine sahip kalaylı tabaklardan yemek yiyorlardı. Domatesi bu tabaklarda yiyen insanlarda zehirlenme ve ölümlere yol açmıştı. Çünkü asit içeriği nedeniyle kurşunun çözülmesine ve kurşun zehirlenmesine neden oluyordu. Ancak fakir insanlarda bu durum gözlenmiyordu. Fakir insanların tahtadan yapılma tabaklarda yemek yemeleri bunu önlüyordu. Bu durum o zamanlarda domatesin zehirli sanılmasına neden olmuştu. Bu nedenle 1800’lü yılların sonuna kadar özellikle fakir insanlar tarafından yiyecek olarak tercih edilmiştir.

Bir zamanlar zehirli olduğu düşünülen domates şimdi birçok yemeğin temel maddesi haline gelmiştir. İlerleyen zamanlarda ise, domates yemeklere tat vermesi için kullanılmaya başlanmış, salçanın yaygınlaşmasıyla da Türk mutfağındaki neredeyse her yemekte kendine yer bulmuştur.

Domates de tartışma konusu: Sebze mi yoksa meyve mi olduğu…

Amerika’da 19. yüzyılın sonuna kadar domates meyve olarak tanımlandı. Çünkü sebzelerde %10 vergi verilmesi gerekiyordu. Bu vergiden kaçmak isteyen insanlar domatesi bir meyve olarak kabul etti. Ancak bir Yüksek Mahkeme bunun bir sebze olduğu ve vergi verilmesi yönünde karar verdi. Günümüzde botanikçiler domatesi meyve olarak kabul etmektedir.

Domates taze ya da endüstriyel olarak işlenmiş halde tüketilir. Yapılan çalışmalarla, domates ve domates ürünleri antioksidan etkileri olan askorbik asit (Vitamin C), flavonoidler, A, B vitaminleri, potasyum ve demir mineralleri açısından zengin olduğu belirlenmiştir. Lif açısından zengin olması nedeniyle mide bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar. Kabızlığı önlediği gibi, iyi bir idrar söktürücüdür. Kanseri önlemede etkili, kalp hastalıklarına karşı korur. Cilde tazelik verir. Aynı zamanda likopenin ana kaynaklarındandır. Yetişirken doğrudan güneş ışığı alan domateslerin likopen içeriği, serada yetişenlere göre daha yüksektir. Aynı zamanda dalında kızaran domateslerin likopen içeriği, hasat sonrası kızaranlara göre daha fazladır.

Ülkemiz ABD, Çin'den sonra Dünya'nın en büyük üçüncü üreticisidir. En çok Bursa (salçalık) ve Antalya'da yetiştirilmektedir. Bunları Çanakkale, İçel, Manisa izlemektedir. Günümüzde ise taze olarak tüketilmesinin yanı sıra, büyük yoğunluğunun endüstriyel olarak işlenmesi ile salça, ketçap, soslar, domatesin kurutulurak ve marine edilerek tüketilmesi hem yurt içi hem de ihracatta önemli bir yer tutmaktadır. İhracatta önümüzdeki süreçte daha da değerlenip pazar payı artacaktır.

İnanıyorum ki, domatesin öyküsünü ve faydalarını öğrenince domatese olan sevginiz ve ilginiz daha da artacak!

  • YORUMLAR
adlı kullanıcıya cevap x
Seçkin kukar
4 yıl önce

Amerika keşfedilmeden domates nasıl geldi fatih zamanına

Cevapla
Beğen (0)
Beğenme (0)

Yazarın Diğer Yazıları

  • BİREYLERİN GIDA İSRAFINA YÖNELİK FARKINDALIK DÜZEYLERİ - 12 Nisan 2023
  • KRALİÇE ARININ BALLI DÜNYASI - 18 Aralık 2021
  • DÜNYA' DA TARIM ARAZİLERİNDEKİ PESTİSİT KİRLİLİĞİ RİSKİ GÜN GEÇTİKÇE ARTIYOR - 04 Nisan 2021
  • SON TÜKETİM TARİHİ VE TAVSİYE EDİLEN TÜKETİM TARİHİ TÜKETİCİ TARAFINDAN DOĞRU BİLİNİYOR MU?  - 27 Şubat 2021
  • YENİ AKILLI GIDA GÜVENLİĞİ ÇAĞI - 06 Şubat 2021
  • 'SIFIR ATIK, SIFIR AÇLIK' İÇİN GIDA İSRAFINA SON!  - 20 Aralık 2020
  • SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM DA EKİM NÖBETİNİN ÖNEMİ VE TARIMSAL DESTEKLEMELER - 12 Temmuz 2020
  • COVİD-19 VE GIDA GÜVENLİĞİ - 10 Mayıs 2020
  • GIDA HİLELERİ HER DAİM GÜNDEMDE.. - 19 Nisan 2020
  • ALTERNATİF GEÇİM KAYNAĞI: DENİZ PATLICANI - 16 Ocak 2020
  • GIDA ALERJENLERİNE DİKKAT!.. - 06 Ocak 2020
  • GIDA ZEHİRLENMESİ - 11 Kasım 2019
  • SAHTE ALKOL TÜKETİMİ VE METİL ALKOL ZEHİRLENMESİ - 07 Temmuz 2019
  • SOFRALIK BUZ DA MERDİVENALTI ÜRETİM MAALESEF DEVAM EDİYOR…  - 28 Mayıs 2019
  • KÖTÜLEMEK YANLIŞ SADECE HERŞEYİN FAZLASI ZARAR - 24 Mayıs 2019
  • GIDA ÜRÜNLERİNDE TAKLİT VE TAĞŞİŞ TARTIŞMALARI HER DAİM GÜNDEMDE - 20 Mayıs 2019
  • MEYVE Mİ, SEBZE Mİ, PESTİSİT Mİ? - 14 Mayıs 2019
  • KÜRESEL GIDA FİYATLARI 10 AYIN EN YÜKSEK SEVİYESİNDE  - 12 Mayıs 2019
    Köşe Yazarları
    Cem Şeker
    Cem Şeker
    Kaçak İnşaattaki Kıvılcımlar Felaketi Getirdi!
    BAŞKAN VE BAŞKAN
    Sgül Ç
    BAŞKAN VE BAŞKAN
    MESELE SADECE SEÇİM REKABETİ DEĞİL
    Selma NALBANTOĞLU
    MESELE SADECE SEÇİM REKABETİ DEĞİL
    Gülcan Pandora
    Gülcan Pandora
    Deprem Felaketinin Gölgesinde: Fırsatçılık ve Vurdumduymazlık
    Adem NAKÇI
    Adem NAKÇI
    CHP'nin "Hal-i pür melali"
    Acil İlçe Başkanı Aranıyor!..
    Delinin Zoru
    Acil İlçe Başkanı Aranıyor!..
    Ayıbını hüner sanan Başkan(!)
    İZMİR KAZANI
    Ayıbını hüner sanan Başkan(!)
    'Profesyonel Başkanlık' dönemi
    12. Katın Gözcüsü
    'Profesyonel Başkanlık' dönemi
    HADİ UTANMADAN  KUTLAYALIM  ÇOCUK HAKLARI GÜNÜNÜ
    Filiz BAHÇIVAN
    HADİ UTANMADAN  KUTLAYALIM  ÇOCUK HAKLARI GÜNÜNÜ
    OMG: OH MY GOD! 2
    Nüans
    OMG: OH MY GOD! 2
    Işıldamak Gerek…
    Ayşegül Tezcan
    Işıldamak Gerek…
    SONUÇ ASLINDA NE OLDU ?
    Kemal ERİM
    SONUÇ ASLINDA NE OLDU ?
    Çok Okunan Haberler
    Yılmaz Büyükerşen hakkında 19 yıla kadar hapis istemi
    Yılmaz Büyükerşen hakkında 19 yıla kadar hapis istemi
    AK Parti Kampından Neler Yaşandı? Kabine Revizyonu, Yeni Anayasa, Parti İçi Gerginlikler, Bürokraside Değişim Rüzgarı
    AK Parti Kampından Neler Yaşandı? Kabine Revizyonu, Yeni Anayasa, Parti...
    Süreçte bundan sonra neler bekleniyor, yeni görüntüler gelecek mi?
    Süreçte bundan sonra neler bekleniyor, yeni görüntüler gelecek mi?
    Ana Sayfa
    İZMİR
    GÜNDEM
    SİYASET
    ASAYİŞ
    SPOR
    EKONOMİ
    VİDEO HABER
    SAĞLIK
    KÜLTÜR-SANAT
    EĞİTİM
    MAGAZİN
    Köşe Yazarları
    Köşe Yazarları
    Foto Galeri
    Video Galeri
    Üye Paneli
    Günün Haberleri
    Anketler
    Hava Durumu
    Gazete Manşetleri
    Nöbetci Eczaneler
    • ASAYİŞ
    • EĞİTİM
    • EKONOMİ
    • GÜNDEM
    • İZMİR
    • KÜLTÜR-SANAT
    • MAGAZİN
    • Röportaj
    • SAĞLIK
    • SİYASET
    • SPOR
    • Teknoloji
    • VİDEO HABER
    • Foto Galeri
    • Video Galeri
    • Köşe Yazarları
    • Üye Paneli
    • Günün Haberleri
    • Anketler
    • Hava Durumu
    • Gazete Manşetleri
    • Nöbetci Eczaneler

    • Rss
    • Künye
    • İletişim
    • Çerez Politikası
    • Gizlilik İlkeleri

    Sitemizde bulunan yazı , video, fotoğraf ve haberlerin her hakkı saklıdır.
    İzinsiz veya kaynak gösterilemeden kullanılamaz.

    Yazılım